Spreekwoorden

"Waar twee kijven hebben twee schuld". Een oud nederlands spreekwoord, waar veel waars in zit. Wel zijn de betekenissen van de twee sleutelwoorden na eeuwen veranderd. "Kijven" en "schuld" hadden vroeger een veel bredere en minder beladen betekenis. Het eerste woord betekende onder meer geschil, onenigheid. Het tweede oorzaak, verplichting, overeenkomst, schuld. Dat staat in het Middelnederlandsch Handwoordenboek, verplichte kost voor ieder die oude handschriften wil begrijpen. Dat was voor het uitzoeken van mijn familiegeschiedenis (ook een jarenlange studie) nodig.
Het aangehaald spreekwoord kwam bij me op, toen me nieuw materiaal werd toegestuurd. Daarmee kan de draad van dit hoofdstuk weer worden opgepakt.

Het blijkt maar weer eens, dat bij een verschil van mening de waarheid misschien wel (bijna ?) altijd in het midden ligt. Bij een woordentwist hebben niet zelden beide partijen gewoon een stukje van de waarheid in handen. Dat geldt heel duidelijk voor de nietes-welles-discussie die op www.grebbeberg.nl in februari 2008 werd gevoerd.
Daarbij ging het erom, of de Duitse beschietingen van het Hoornwerk op 12.5.40 nu "zwaar" (de mening van de heer Brongers), of "licht" (de mening van de heer Goossens) waren geweest. Er waren enkele argumenten voor en tegen besproken, maar het liep al snel uit op een patstelling. Die werd toen met het uiterste machtsmiddel van de redacteur beëindigd. Door zijn eigen mening maar te herhalen, en de discussie daarop meteen te sluiten.
Toch had en heeft de andere partij (in mijn ogen) het meeste gelijk. Het is wat vroeg om een definitief standpunt te bepalen, maar de balans slaat in mijn ogen naar het "zwaar" door. Zeker als het psychologisch effect wordt ingeschat. Gegevens zijn over de eerst Duitse en later Nederlandse beschietingen op 12.5.40:

* Zes batterijen Duits geschut schoten in op het Hoornwerk. Tegen de middag werd uit al het geschut (minstens 44 stukken) een vuurconcentratie afgegeven op de HWL rond de Grebbesluis. Bron: Als in het stukje geplaatst op 4 december 2011.
* Het Duitse munitieverbruik was toen volgens de Stafofficier Logistiek (de Ib) nogal hoog, doordat de aanval stokte. Volgens zijn opgaaf werd die dag 250 ton munitie verschoten. Naar eigen schatting zal 50 - 100 ton rond het Hoornwerk terecht zijn gekomen. Bron: NIMH Coll 401, Inv Nr 0014.
* In de middag gaf I-15 RA tussen 16.15 en 17.50 uur nog een afsluitingsvuur af in deze zone. Dat werd nog eens herhaald. Volgens Nierstrasz lag het doelgebied pal in het Hoornwerk. Moeilijk in te schatten is, wat dit aan schade veroorzaakte. Bron: Deel III.3, Schets/Kaart C.10.*
* De psychologisch uitwerking op het personeel van beschietingen wordt vaak onderschat. Bovendien is er meestal nog grote nevenschade. In de woorden van één van de experts die me regelmatig adviseert. Het ging hierbij specifiek over de Duitse beschietingen op het Hoornwerk en omgeving.

"Een onderschat effect van een artilleriebeschieting is de demoraliserende werking daarvan op het personeel [dat dat vuur moet ondergaan] ("shell-shock"). Indien het doel (bv een loopgraaf) niet geraakt wordt is er meestal veel nevenschade aan andere infra zoals telefoonverbindingen en ander kwetsbaar materiaal en middelen ["collateral damage"]. Dit frustreert een verwacht verloop van een strijd."

De foto's uit mei 1940 van schade in het Hoornwerk, wijzen naar mijn mening ook beslist niet op "lichte" beschietingen. Dat de nu nog zichtbare schade gering is, zegt me niets. In die beoordeling wordt niet alleen het psychologisch effect te licht aangeslagen, ook de nevenschade.

Kort geleden werd me een lijst toegestuurd met explosieven, aangetroffen bij en op de Grebbeberg. Dat document gaf me op enkele punten verrassende informatie over de op dit gebied afgegeven vuren. Die werden met de onmisbare hulp van mijn vaste panel van deskundigen opgespoord. Het lukte, de meldingen per munitiesoort te koppelen aan begin of eind van de oorlog, en aan een bepaald geschuttype. Soms kon zelfs worden vastgesteld, welke eenheid dan gevuurd had, en in welk schema.
Niet zeker is, dat elke vondst uit de lijst op de oorspronkelijke plek (in situ) gedaan werd. Nadat de meeste munitie opgeruimd was, zijn restvondsten nog wel eens versleept. Dat ligt ook in rapporten van de politie vast.

Mijn (zo mogelijk nog nader te toetsen) conclusie uit dit alles is:

Het Hoornwerk heeft zwaardere beschietingen ondergaan, dan nu nog uit de oppervlakkige aanslagen en scherfsporen op de enkele overgebleven kazematten en uit foto's kan worden opgemaakt.

NB Voor wie eens wat oude spreekwoorden en hun betekenis wil nalezen, de volgende link
http://nl.wikiquote.org/wiki/Nederlandstalige_spreekwoorden


* In dat deel van de Groene Serie drie kaartjes over het gebruik van de artillerie bij IV Div in mei 1940. Nr C.5 voor 11 mei, Nr C.10 voor 12 mei, Nr C.13 voor 13 mei. Hierop zijn de doelgebieden van de (nu nog bekende) afgegeven vuren aangetekend, met het nummer van elke betrokken eenheid en de tijd waarop die ongeveer het vuur opende. Gevechtsverslagen van de betrokken eenheden kunnen zo bijgezocht worden. Die geven details over de gebruikte munitie, de aard van het afgegeven vuur, en de duur van elke beschieting.