Toelichting

Om een wat vollediger beeld te geven van de gang van zaken in de cp van II LK, volgen hier nog enkele punten in eigen samenvatting. Die zijn beperkt tot de dagen 10 tm 12 mei. In de ochtend van 13 mei ging veel aandacht naar de Tegenstoot. Daarna werden vooral de bevelen voor de Terugtocht uitgewerkt, afgegeven, en uitgevoerd.

10 mei - Cdt IV Div (Tijdstip niet bekend): Regimentspatrouille door 8 RI uitgevoerd tot Oosterbeek. Die plaats bezet aangetroffen. Cdt 4 RH (13.25): Bij Heelsum vijandelijke vechtwagens waargenomen. Idem (17.45): 4 RH trekt voor overmacht terug. Indruk aan het eind van de dag: Gemotoriseerde afdelingen, blijkbaar gekomen uit Arnhem e.o., zijn op het front Wageningen-Ede aangekomen. Geen gegevens omtrent sterkte, of wat daarachter komt. Aan LKAC wordt opdracht gegeven, gedurende de nacht bepaalde storende vuren af te geven.

11 mei - Cdt IV Div (8.00): O.a. 16 MC ligt onder vuur van artillerie [avu] uit richting Wageningen. AID (8.11): Avu op Rhenen. Idem (9.15): Grebbeberg zwaar onder avu. Opdracht aan LKAC die vij bt op te sporen en onder vuur te nemen. LKAC (9.30): Volgens [2] AMC ligt de vurende vij zw[are] bt op 22 km, dus [!] buiten vuurbereik. C-IV Div (10.15): Avu verplaatst zich naar het N. Idem (10.55): Avu op station Rhenen. Uit richting Wageningen avu van 15 cm kaliber. HKV Sie I3 (12.25): In Apeldoorn passeren grote vij colonnes. C-IV Div (12.35) Vij patrouilles voor de voorposten van 8 RI worden talrijker. Kleur uniformen zwart, bruin, en groen. Idem (13.40): Vij nadert tussen Grebbedijk en Rijn. Stormvuur is aangevraagd, maar niet afgegeven, omdat de indruk is, dat voorposten niet terugtrekken [gevaar van vuur op eigen troepen]. AID (14.35): Vij motorrijders en Hw 15 cM in Ede. Daar 14 pantserwagens gezien. C-IV LK (18.50): Volgens vliegerverkenning Apeldoorn verlaten, en op wegen Apeldoorn - Amersfoort niets te zien [van vij activiteit]. Indruk van de LKC aan het einde van de dag: Vermoedelijk nog slechts zwakke vij troepen, in hoofdzaak tegen het Grebbe-acces. Aantal batterijen vermoedelijk vrij gering, doch zeer beweeglijk, waardoor plaatsbepaling door AID slechts bij uitzondering lukt. Aanwezigheid van vij 15 cM-batterijen staat vrijwel vast, evenzo die van minstens één batterij met grote dracht. LKC denkt hierbij aan lange kanonnen van 15 cM. [Daarmee denkt hij een zeldzame vogel te zien. Dat was, zoals nu bekend, oud geschut uit WOI, of nieuw geschut, dat nog maar in zeer beperkte mate, totaal 21 stukken, bij het Duitse leger voorhanden was. De dracht hiervan was inderdaad 22 km, de afstand die was gemeld].

12 mei - Cdt I-8-RI (0.07): Vij N van Grebbesluis in frontlijn doorgedrongen. AID (1.50): [Van C-IV Div (0.50) !]: Vij avu verplaatst zich van Grebbe[berg] in N richting. Enige projectielen gevallen in Achterberg, Dijk, en op een O&O-barak. Het vuur komt van achter de inundatie. Gezien van cp Cdt III-19 RI [Aan de Snijdersteeg bij Achterberg] uit ZO richting. Het is regelmatig vuur, 3 à 4 schoten per minuut [D.w.z. voor 15 cM s FH 18 ongeveer op hoogste snelheid, voor 10,5 cM le FH op de helft daarvan. Dit vuur zal door II/AR SS, of door IV/AR 256 zijn afgegeven. Vermoedelijk door de SS-Afdeling. Richting ZO is zeker fout, in de Betuwe was geen Duits 15 cM-geschut]. Cdt I-15 RA (2.45): Li bt onder vij avu. Wp Groenebank van III-8 RA (zelfde tijd): Vurende bt, 80 o/oo li van RK kerk Wageningen, achter laan Nieuwe Haven, in vt 173-442. Afstand onbekend. 2 AMC tracht te peilen. Cdt 19 RI (5.25): Avu op Cuneraweg en Koerheuvel. Een Duitse uitkijkpost waargenomen op de Z toren van Wageningen [PK, Oude Kerk]. Te 4.55 is aan IV Div om vernieling van die toren gevraagd. [Is de datum of het doel wel juist ? De dag ervoor werd de toren van de Oude Kerk door 2-III-8 RA in brand geschoten, met waarneming door 1-III-8 RA]. III Verk Gr (7.45): Door deze vliegtuigen verkend de weg Ede-Arnhem-Westervoort. Nergens vij activiteit gezien. Westervoort in Duitse handen, Arnhem vermoedelijk niet. AID (8.35): Rhenen wordt beschoten met zeer zwaar kaliber, 24 à 25 cm; scherfdikte 5 cm. Snelvuur 2 min [Dit is tegenstrijdige info. Snelvuur met zeer zwaar geschut is door gewicht munitie en gescheiden lading onmogelijk]. I-15 RA: (z.t.): Afdeling onder avu. II-19 RA (z.t.): Afd met behulp van vliegerwaarneming beschoten. Kan vlieger worden verjaagd ? Aangetekend: "Met LKAC besproken" [Verdere actie ?]. IV LK Sie I5 (9.30): 7.00 [!] Geen vij te Apeldoorn. Zeer stil, geen verkeer. Spoorbrug Deventer intact. Bij Zwolle beide bruggen ingestort [Die waren opgeblazen door eigen troepen], geen brugslag. Te 8.15 in Elburg, Harderwijk, Nijkerk niets waargenomen. Geen verkeer op hoofdwegen. Geen spoortreinen. C-IV Div (9.50): Dikke rookwolken op weg Wageningen tot Grebbedijk. Mogelijk [!] wordt aanval voorbereid. Opstellingen op Grebbeberg liggen al 1 - 1,5 uur onder avu. Waarschijnlijk vij art op Wageningse Berg, Zuid [!] van kunstweg Wageningen-Renkum. Verzoekt hierop avu. Opdracht aan LKAC [Gegeven en uitgevoerd ?]. Brig A (9.55): I-22 RA regelmatig onder avu uit richting Wageningen. LKC (voor 10.35): Bezoek aan II-19 RA. Daarna aan CV om hem op de hoogte te brengen van genomen maatregelen. CV geeft LKC de plaats van vastgestelde vij batterij, met bevel deze tot zwijgen te brengen [Bedoeld wordt Dorskamp, vt 176-443 [Enq IB, p. 155]]. LKAC (11.40): Plaatsbepaling door AMC van door wp I-8 RI gemelde vuurverschijnselen niet mogelijk door bosbrand. [Late reactie op melding van 2.45 ?]. C-IV Div, van I-8 RI (12.10): Vij art schiet buitengewoon goed, hevig en onafgebroken uit richting Wageningse Berg. Van I-8 RI (z.t.): Vij art. zelfde indruk als Cdt I-8 RI. Avu is van zwaarder kaliber dan gisteren en zeer hevig. B.v. op 16 MC werden in 3 min 15 goed gerichte granaten afgegeven. [Het laatste lijkt, gelet op dit tempo, van 10,5 cM le FH. Vuur van zwaarder kaliber blijkt wel uit andere bronnen]. C-IV Div (13.00): Vraagt aan LKC een avu op 171.90-444.25 [Dat ligt in het Binnenveld, N van het Nieuwe Kanaal], dat geheel tot de taak van de DA behoort [Deze bestreed de vanuit de eigen stellingen zichtbare vij art]. Het bos achter Cdt 19 RI [Bij de vooruitgeschoven stellingen I-12 RA] staat in brand. Idem (14.35): Vermoedelijk zijn kazematten 5, 6, 7 en 8 [op de voorrand van de Grebbeberg, Z van de weg] door Duitsers bezet. Idem (14.55): Vij onmiddellijk N van de weg Rhenen-Wageningen doorgedrongen. De spoorweg [ruglijn] wordt bezet. Idem (16.00): N deel van de stoplijn houdt tot nu toe stand. LKC aan LKAC (17.15): Zie citaat in voorgaande aflevering. C-IV Div (18.00) Vij voor stoplijn tot staan gebracht. II-8 RI houdt stand. Cdt I-8 RI via Kapt-adj J.J. Greter, van 5 RA (z.t.) Voorste lijn en stoplijn hebben twee dagen onder hevig vij avu gelegen, waardoor Hoornwerk en Koepels op de Grebbeberg buiten gevecht zijn gesteld. Thans ligt de stoplijn weer onder hevig avu uit richting Wageningen, vermoedelijk in stelling op de Wageningse Berg. Dit avu moet tot zwijgen gebracht. Dit is op 11 mei door mij tweemaal aan de RC [Cdt 8 RA, LKol W.F. Hennink] gemeld. Idem (19.00) Verband [contact] opgenomen met Cdt I-8 RI, die zich in de stoplijn handhaaft, maar nadrukkelijk verzoekt om krachtige artilleriebestrijding [Dat vond niet meer plaats op 12 mei. De volgende ochtend werd nog wel een bombardement uitgevoerd bij Dorskamp. De daar inderdaad aangetroffen batterijen werden niet tot zwijgen gebracht]. Chef staf IV Div (z.t.): Vak II-8 RI ten N van Heimerstein [in het lagere terrein onmiddellijk N van de Grebbeberg] heeft zich volledig gehandhaafd. In vak I-8 RI bleef de stoplijn in onze handen. Bezetting van de stoplijn versterkt met III-11 RI [uit reserves]. Van alle kanten berichten dat vij infanterie zwak is. Art is moorddadig. Vraagt met klem al het mogelijke te doen om vij art te bestrijden. Idem (19.50): II-8 RI is teruggevallen op Achterberg. Stoplijn in N deel doorbroken. II-11 RI in ruglijn bij Achterberg. C IV Div (19.55): Stoplijn na het sneuvelen van Maj J.H.A. Jacometti [C II-8 RI] is vrijwel [!] gevallen. Cp van Cdt 8 RI wordt bedreigd, maar is, zover bekend, nog niet genomen. Naar zeggen van twee teruggetrokken onderofficieren bevindt de vij zich op ongeveer 500-700 m O van de spoorbaan Rhenen-Veenendaal, 500 m ZO van pl 25 [bij Achterberg], in het bosterrein. LKAC (21.05): I-12 RA is uit de vooruitgeschoven stellingen naar de normale stellingen overgebracht [Dat gebeurde niet, het bevel hiertoe is later ingetrokken]. Cdt 4e Cie LuMi (21.30): Vij luchtactie uiterst gering. Enkele bombardementsvliegtuigen op zeer grote hoogte. Vij art verkenner bij Remmerden blijft angstvallig buiten bereik van ons geschut.
Beoordeling van LKC in de late avond van 12 mei [Voor het eerste deel al eerder geciteerd]: Vij avu is ongetwijfeld aanmerkelijk in kracht toegenomen. Toch worden slechts weinig vij batterijen door AID gemeld. Wel is geconstateerd [hoe ?], dat vij art zeer mobiel is en veelvuldig van stelling verandert. Sterkte vij art is sedert de vorige dag wel groter geworden, maar betwijfeld wordt, of het aantal batterijen inderdaad groot is. Zij zijn echter erg actief, en schieten zeer goed. (..)
De lijn spoorweg van Rijn, tot pl 25 bij Achterberg, naar stoplijn van 19 RI is [weer] vast in onze hand. De van alle kanten oprukkende versterkingen geven grond aan de verwachting, dat wij nu op het frontdeel bij de Grebbeberg over een sterke overmacht beschikken, en dat de in de vroege morgen van 13 mei te ondernemen tegenstoot succes zal hebben. Enige bezorgdheid bestaat ten aanzien van het vak van II Div [Bij Scherpenzeel]. Indien onze troepen zich daar [alleen daar ?] onverhoopt niet zouden handhaven, zijn bijna geen reserves meer aanwezig om een doorbraak te stuiten. De gevolgen zouden voor alle bij de Grebbe strijdende troepen fataal zijn.