Paardenkerkhof

In de voorgaande afleveringen is nogal vaak het woord "schade" gevallen. Daarbij moet niet vergeten worden, waarom er door eigen eenheden geschoten en gebombardeerd werd. Hun doel was, de oprukkende Duitse troepen afbreuk te doen. Zo mogelijk tegen te houden, of tot aftocht te dwingen.
De Nederlandse autoriteiten waren, tot aan de inval, en zelfs nog daarna, zeer terughoudend met ingrepen die eigen mensen zouden kunnen schaden. Misschien wel teveel. Er werd uiterst lang gewacht met schootsveldruimingen, onderwaterzettingen, het vernielen van bruggen, en het maken van coupures in wegen.
Er waren ook bewust geen vuren voorbereid, O van Wageningen. En pas op het laatst werden vuren afgegeven in de hoofdweerstandsstrook, en in de Oostrand van Wageningen.

Het is goed, als tegenwicht nu een wapenfeit naar voren te halen, dat weinig bekendheid kreeg. Misschien al helemaal vergeten is.
Ergens aan de voet van de Grebbeberg is een paardenkerkhof. Daarin liggen ongeveer 40 paarden begraven. Duitse paarden, vermoedelijk van een batterij van III/AR 311. Onder vuur genomen door I-22 RA. Een afdeling Nederlands geschut, opgesteld bij Brigade A, in de Betuwe.

Er zijn op de website van Stichting de Greb/Kennispunt Mei 1940, enkele verwijzingen naar deze geschiedenis te vinden. Een eerste is het afschrift van een krantenartikel uit de Graafschap-bode van vrijdag 17 mei 1940. Onder de kop "Een droeve tocht door de gevechtsterreinen van de Grebbelinie" wordt in dit artikel een "interessante, maar huiveringwekkende tocht via Westervoort - Arnhem - Oosterbeek - Renkum - Wageningen - Bennekom [!] en Rhenen" beschreven. Voor mij interessant, omdat het de gevechtssporen nog kort na de slag beschrijft, en zo de Duitse opmars helpt reconstrueren. Link naar dit artikel http://www.grebbeberg.nl/bibliotheek/data/rapport.php?rap_id=4307

Hierin over het paardenkerkhof het volgende.

"Een Duitse wacht stond ons toe verder te rijden richting Rhenen. (..) Dan passeerden wij links [?] een boomgaard, waar een 40-tal dode legerpaarden werden begraven. Het betrof hier een herstelplaats [?] van gewonde legerpaarden. De Duitse schildwacht zei ons, dat een 60-tal paarden hier bijeen was, toen een zware bom [?] in de boomgaard viel, waardoor 40 paarden werden gedood en de rest verminkt. Zo bereikten wij Lexkes-veer [?] en sloegen rechts af, waar de Grebbeberg werd bereikt."

Deze paar regels roepen vele vragen op. Ze zijn gemerkt met [?]. Was de boomgaard nu links of rechts van de weg ? Een herstelplaats aan de voet van de Grebbeberg, dus bijna in de hoofdweerstandslijn ? Een bom ? Daar Lexkes-veer ?
We houden het erop, dat de boomgaard rechts van de weg was, en dat de auto waarin de journalist zat deze links passeerde. Denkbaar is, dat men na de capitulatie hier een herstelplaats inrichtte. De bom zal een granaat geweest zijn. Het Duitse woord "Bombe" betekent ook granaat. Maar 60 slachtoffers als gevolg van één granaat is niet mogelijk. Lexkes-veer ligt aan de voet van de Wageningse Berg. Maar de locatie die beschreven werd lag verderop. Dus mogelijk werd het veer naar Opheusden bedoeld. Maar, hoe kun je vandaar rechts afslaan naar de Grebbeberg ?

Een volgende publicatie op de website geeft aan, dat er inderdaad paarden begraven moesten worden aan de voet van de Grebbeberg. Link naar dit item http://www.grebbeberg.nl/index.php?page=verklaring-van-dienstplichtig-sergeant-h-h-wint

"Smith is van Rhenen naar Rotterdam gegaan en ik ben [van Rhenen] naar Arnhem gegaan. Onder aan de Grebbeberg werd ik aangehouden door de Duitsers. Ik moest helpen met het begraven van dode paarden."

Majoor J. Roodenburg beschrijft in zijn dagboek een uitwerkingsvuur, dat het Paardenkerkhof naar mijn mening verklaart. Dat vuur werd afgegeven op maandag 13 mei, tussen 6.00 en 6.30 uur. Link http://www.grebbeberg.nl/index.php?page=dagboek-van-majoor-j-roodenburg

"Machtiging tot zelfstandige vuuropening op ogenbliksdoelen. Vooraf merkpunt schieten. Nadat de Luitenant Vuurregelingsdienst (VRD), de gegevens verzameld had, is deze naar Protestantse Kerk Kesteren gegaan en heeft de rechter batterij [V.60] ingeschoten op [steenfabriek] Blauwe Kamer. Inschieten duurde van 5.40 tot 5.45 uur."

Dit was het "inschieten op merkpunt", waarmee vuren in de omgeving van het hulpdoel snel en accuraat afgegeven konden worden. Typische vuurcommando's waren dan "Vuur, 100 m vooruit, 5 o/oo meer". Of iets als "Vuur, 50 m terug, 10 o/oo minder". Vooruit of terug wordt gemeten ten opzichte van het hulpdoel (merkpunt). Vooruit is dan hierachter, terug voor het merkpunt. Hiermee is de afstand bepaald. De richting wordt, zoals gebruikelijk, aangegeven in o/oo op het kompas. Meer betekent naar links ten opzichte van de hoofdrichting, of richting naar het (hulp)doel [!]. Minder betekent dan naar rechts [RBMA IV, (1931), p. 8].
Dat is tegengesteld aan wat men zou verwachten. Meer doet toch denken aan een hoger getal, en zou dan juist een draaiing op het kompas naar rechts aangeven. Dat werd dus niet bedoeld in het vroeger artilleristisch jargon.