Spraakverwarring over Mörsers

Er zijn flink wat onduidelijkheden over de inzet van s Art Abt 735.
De afdeling Mörsers komt bij Wageningen min of meer uit de lucht vallen, en heeft zelfs een spookbatterij. Dat blijkt, als we vijf Nederlandse publikaties erop naslaan, die over deze eenheid iets zeggen:

- Twee delen uit de studie van de GS/Krijgsgeschiedkundige Afdeling, "De strijd op Nederlands grondgebied tijdens de WOII". Hoofddeel III, Deel 1 en 3. Deze zullen als tevoren verkort worden aangegeven als "III/1", resp. "III/3".
- Twee boeken van Lkol b.d. E.H. Brongers. "Grebbelinie 1940", en "Opmars naar Rotterdam", Deel 2, "Van Maas tot Moerdijk". Deze werken worden in het vervolg aangeduid als "Brongers1", resp. "Brongers2".
- Het NIMH-overzichtswerk "Mei 1940, De strijd op Nederlands grondgebied". Hiervan verscheen in 2005 de 2e herziene druk. Redacteuren waren Prof. Dr. H. Amersfoort, plv dir NIMH, en Drs. P.H. Kamphuis, daar directeur. Naar deze bron wordt verder kort verwezen als "Mei 1940".

Vergelijken we deze bronnen, dan komen er nogal wat vragen op:
Hoe deze afdeling officieel heette, tot welk Korps of hogere eenheid ze behoorde, wie er het commando over voerde, waar de voor ID 207 ingezette batterijen op 12 mei 1940 vandaan kwamen, of er twee dan wel drie batterijen geweest zijn, waar toen de stellingen waren, en uit hoeveel stukken elke batterij bestond.

Deze vragen ontstaan deels door een wat slordige redactie.
In Duitse teksten wordt de Mörser-afdeling vrij consequent aangeduid als s.Art.Abt. 735. In Nederlandse nog het meest als Mortierafdeling 735. Maar er komen vreemde varianten voor. Eénmaal wordt de zware artillerie-afdeling zelfs ineens als SS-afdeling vermeld. Op sommige plekken krijgt de eenheid het nummer 735, op andere 755. Uit het tekstverband is op te maken, dat steeds dezelfde unit moet zijn bedoeld. Het gaat namelijk vijfmaal om de bij X AK onder bevel gestelde ("unterstellte") eenheden. Dat was een vast rijtje. Arko 22, Beob Abt 30, s Art Abt 735, met soms enkele andere eenheden erbij [III.1, p. 224, 225 (2x), 226, 304]. Bovendien blijkt, dat er geen s Art Abt 755 bestond.
Laten we eerst eens naar deze punten kijken.

In de Groene Serie wordt het meest de vertaling Mortierafdeling (-batterij) voor Mörser Abt. 735 (of 755) gebruikt [III/1 p. 224, 225, 226]. In die lijn verder gaand, wordt in Mei 1940 een mortier-, inplaats van een artilleriesymbool voor deze eenheid bij X AK gebruikt [Mei 1940, p. 280]. Dat lijken details, maar het is erg verwarrend.
In het tegenwoordig militair spraakgebruik zijn mortieren zware infanteriewapens. De Mörsers waren echter zware artilleriewapens. Het is/was allebei steilbaangeschut. De 21 cm Mörser 18 had een elevatiebereik van 70 graden.
In de Duitse taal heeft "Mörser" nog een speciale woordlading. Van fijnstampen of vermorzelen, zoals in de vijzel van een apotheek. Dit apothekersinstrument (waarin geneeskrachtige kruiden werden fijngestampt) werd vroeger in ons land ook wel mortier genoemd.
De Mörser werd mede in de bewapening opgenomen om zware betonnen versterkingen te "vermorzelen". Hiervoor had men speciale betondoorborende granaten. Later in WO II kwamen nog de Röchling-granaten. Extra slank, en met vinnen. Deze waren in staat om betondiktes van 2200 mm door te slaan (21 cm Rö Gr 44 Be), resp. van 4000 mm (21 cm Rö Gr 42 Be). Rö staat in de tussen haakjes gegeven type-aanduidingen voor Röchlin, Gr voor Granate, 44 resp 42 waarschijnlijk voor het modeljaar, Be voor Beton. Nadere bijzonderheden over geschut en munitie zijn in bekende technische handboeken te vinden. Zie bijvoorbeeld R. Böhm c.s., "Die deutschen Geschütze 1939-1945", of Ian V. Hogg, "German Artillery of World War Two".
Voor alle helderheid zullen wij het woord Mörser niet met mortier vertalen. Verder wordt de eenheid hier, zo dicht mogelijk bij de basistekst, aangeduid als s Art Abt 735.

Dat er geen s Art Abt 755 geweest kan zijn bij X AK, komt in een volgende aflevering aan de orde. Maar over de SS-variant nog een korte opmerking.
Dat was (zeer waarschijnlijk) een vermelding op basis van een foute interpretatie.
In een vertaald bevel staat S.S. Abt. 735 [III/1, p. 225]. In het origineel, onder punt 5.) stond s.s. Art. Abt. 735 [Bijlage KTB 3, ID 207, document gestempeld 125. Ook NIMH Coll. 401, Inv. Nr. 1977]. Hierbij staat s.s. voor sehr schwere. D.w.z. voor zeer zwaar kaliber, in tegenstelling tot middelzwaar, of licht. Niet voor SS. Misschien was het trouwens ook gewoon een verschrijving aan het begin van een regel. Twee hoofdletter s-en, inplaats van één. Uit macht der gewoonte.