De 'Brummer'

Onderzoekers van Kennispunt Mei 1940 hebben het Gevechtsverslag van 10 en 11/AR 256 opgespoord in het BA/MA Freiburg [Signatur RH 41 - 1111].
In dat document wordt veel waardevolle detailinformatie gegeven over de opmarsroute, inzet, stellingen, en werkwijze, van deze zware gemotoriseerde Afdeling.
Ook is er een flinke bijvangst op wezenlijke punten die in ander verband onduidelijk bleven. Zo is nu bekend, wanneer Arko 22 het commando van Kdr AR/207 overnam, en welke eenheid in de vroege ochtend van 13 mei 1940 in de Bosrand bij Dorskamp werd gebombardeerd en gemitrailleerd door vijf Nederlandse vliegtuigen.

Hiermee worden verschillende vragen opgelost. Dat zijn:
* Welk geschut werd aangeduid door Rechlin als de "Brummer" van "Abteilung Andreae" ?
* Wat waren de namen van de Officieren, en voorzover bekend, van de Onderofficieren ?
* Welke afdelingen, of batterijen, stonden er op 11 mei 1940 in Renkum ?
* Waar gingen die de volgende dagen naar toe ?
* Welke eenheden zijn nog op 14 mei 1940 ingezet ?

Om met de eerste twee vragen te beginnen, het verslag noemt de volgende funktionarissen:
----------------------------------------------------------------------------
Kommandeur IV/AR 256 Major [Wolf] Andreae
Adjutant IV/AR 256? Hauptmann Von Philipsborn
Batterie Chef 10/AR 256 Hauptmann Von Dosky
Batterie Offz? 10/AR 256 Leutnant [Egon] Hanneck
Vorgeschobene Beobachter 10/AR 256 Wachtmeister Kube
Scherenfernrohr Uffz 10/AR 256 Wachtmeister? [Rudolf] Schneider
Batterie Chef 11/AR 256 Hauptmann Süssman
Beobachtungs Offz 11/AR 256 Leutnant Schmitt
? 11/AR 256? Leutnant Kummer
Batterie Chef 12/AR 256 Hauptmann Burkhardt
Führer Kolonne IV/AR 256 Hauptmann Schmiedel
-----------------------------------------------------------------------------
In dit overzicht zijn als afkortingen gebruikt: Offz = Offizier, Uffz = Unteroffizier.
Waar gegevens ontbreken, of niet zeker zijn, is een ? geplaatst.

Enkele van deze namen komen voor in het boek van Rudolf Witzel, "Mit Mörsern, Haubitzen und Kanonen" (2008). Hierin ook over de historie van IV/AR 256 [a.w., p. 164, mijn vertaling]:

"Bij het uitbreken van de oorlog [sept 1939] bevond ID 256 zich in het "Protectoraat" [Grondgebied van het voormalig Tsjecho-Slowakije, Protektorat Böhmen und Mähren] als bezettingsmacht, en volgde dan het Veldleger als reserve in de Polenveldtocht, zonder tot inzet te komen. De divisie werd toen naar het Westen van het Rijk verplaatst, en bevond zich in december 1939 als reserve van het Oberkommando des Heeres in het gebied bij Lippstadt. In januari 1940 werd IV/AR 256 (..) uit het bespande AR 256 losgemaakt, en een zelfstandige Heeresartillerieabteilung. Als zodanig nam de afdeling aan de Frankrijkveldtocht [!] deel. (..) Op 1.2.1941 werd de naam van IV/AR 256 veranderd naar s Art Abt 844, op 24.10.1944 naar II/Heer Art Brig 959."

Interessant punt is, dat de Westfeldzug hier aangeduid wordt als Frankreichfeldzug. Dat zegt iets over het perspectief.
De paar dagen in ons land waren een korte episode in het grotere geheel. Zelfs als de latere oorlogshandelingen in andere gebieden buiten beschouwing gelaten worden. Vandaar het geplaatste uitroepteken.

De "Brummer" van Andreae waren de batterijen van IV/AR 256. Op 14 mei 1940 kwam ook 12/AR 256 weer binnen dit verband. Het woord "Brummer" werd vrij algemeen gebruikt voor (zeer) zwaar geschut. Dus niet exclusief voor de Mörsers van bijvoorbeeld s Art Abt 735, zoals ik eerder vermoedde.

De namen van de bekende funktionarissen zijn al aangegeven.

Om een indruk te geven van de rijke informatie in het document, volgt nu een samenvatting van het Verslag. Passages die de antwoorden geven op de nog openstaande vragen uit het lijstje, worden voorafgegaan door een *.

Samenvatting Verslag van 10 en 11/AR 256.
* In Renkum hebben 10 en 11/AR 256 en II/AR SS [!] gestaan. De twee batterijen van IV/AR 256 betrokken om 8.30 uur aan de NW uitgang van Renkum vuurstellingen.
Afdelingscp en Wp's aan de Bosrand bij de O uitgang van Wageningen. II/AR SS gaat Z van de straatweg [in] Renkum in stelling. Na oriëntering ter plaatse wordt de Afdelingscp naar de [NH?] Kerk van Wageningen verplaatst.

* De ochtend van 12 mei stonden de batterijen nog in stelling in Renkum.
IV/AR 256 opent om 7.45 het vuur.
* Om 10.00 uur veranderen de batterijen staffelsgewijs van stellingen naar het NO deel van Wageningen [Hiermee wordt blijkbaar de Bosrand bij Dorskamp bedoeld].
10/AR 256 schiet met Lichtmeting op Rhenen en Kazematten 36a en 36b, 11/AR 256 schiet in op kazemat 36 en geeft de daaruit berekende vuurgegevens door [Waarschijnlijk betreft dit de twee Pag-kazematten die in het Stafwerk met P10 en P11 zijn aangegeven, en een kazemat voor zware mitrailleur, aangeduid met S12. Ze bestreken de Straatweg en de Grebbedijk].
De aanval blijft voor de Grebbeberg liggen. De kazematten 36a en 36b zijn veroverd.
Omstreeks 17.00 uur neemt Arko 22 GenMaj Walter Büchs het bevel over. S Art Abt 735 wordt aangetrokken. De Wp van 11/AR 256 gaat naar de [RK?] Kerktoren van Wageningen.
De batterijen bestreden vijandelijke aanvoer, en verkende vijandelijke vurende MG in de Grebbelinie.

* Op 13 mei blijven de stellingen onveranderd.
10 en 11/AR 256 zijn samen met s Art Abt 735 zwaartepuntsgroep. 11/AR 256 moet met Geluidmeting, 10/AR 256 met Lichtmeting en Waarnemingsvliegtuigen schieten.
Om 6.00 uur volgt een aanval op kleine hoogte met vliegtuigen op de vuurstelling van 10/AR 256. Afweer met MG- en geweervuur. Geen verliezen.
Tegen 8.30 uur zet een heftige beschieting op het centrum [?] van Wageningen [snelconcentraties op Wageningen-Noord in het gebied bij de RK Kerk, I-12 RA en I-15 RA] in, waarbij de afdelingscp twee voltreffers krijgt. De waarnemer van 11/AR 256 (Lt Schmitt) wordt samen met 2 radiomannen van deze batterij door granaatsplinters getroffen. Ook de voor melding aanwezige Führer der Kolonne (Hptm Schmiedel) wordt door een granaatsplinter gewond.
Rond 12.00 uur worden beide batterijen beschoten met middelbaar kaliber [in onregelmatige vuurstoten], als bij vuurovervallen [10 Veld van I-12 RA, op vt 176,12 - 443,05].
* 10/AR 256 krijgt bevel met één stuk per keer, de wisselstelling NO [N van de Geertjesweg ?] te betrekken.
Om 14.00 uur volgt een aanval op kleine hoogte met 5 vliegtuigen. Die eindigt met het neerhalen [van een vliegtuig] door Duitse jachtvliegtuigen. [NB mogelijk is hierbij de datering onjuist. Voorzover bekend, werd alleen op 12 mei in dit gebied een Nederlands vliegtuig neergehaald].
In de avond wordt de O ingang van Rhenen bereikt door de aanvallende troepen. De Afdeling komt weer onder commando bij AR 207 [Kdr OberstLt Wilhelm Metger].

* Op 14 mei 7.00 bevel voor afmars over Grebbeberg - Rhenen. Vlakbij Elst (N daarvan) betrekken beide batterijen nieuwe vuurstellingen.
Om 10.00 uur opdracht aan Abt Kdr om met motorrijdersgroep, delen van zijn gevechtsstaf, en met de Batterietrupp van 11/AR 256 waargenomen overgangspogingen over de Lek te verhinderen.
* 11/AR 256 zal over Amerongen - Wijk [bij Duurstede, naar Culemborg] worden aangetrokken.
Tegen 11.00 uur bereikt de gevechtsgroep de spoorbrug bij Culemborg. Bij de kazematten en de andere versterkingen [Kazematten aan de Diefdijk, Fort Everdingen, Fort Honswijk, en de voorliggende infanteriestellingen] worden veel troepenverplaatsingen en gemotoriseerd verkeer waargenomen.
* 11.15 uur. 10/AR 256 blijft onder bevel van AR 207, met de opdracht, de opmars naar het N en NW te beveiligen. De batterij gaat Z van Amerongen in stelling.
Tegen 11.45 uur ontvangt de groep zwaar MG-vuur uit 8 - 10 stukken van beide zijden van de Lek. Daarbij wordt ScherenfernrohrUffz Schneider door een schot in het hoofd dodelijk getroffen. 11/AR 256 bestrijdt met een stuk dat tot vuren gereed is, een MG-nest in een hoeve, dat bijzonder hevig vuurt. Na een half uur wordt daarmee overgave bereikt.
Lt Kummer krijgt opdracht de zuidelijke kant van de brug met 2 MG vast te houden. Nog twee MG worden aangetrokken uit de vuurstelling van 11/AR 256.
* 15.00 uur. 10/AR 256 wordt O van Doorn gereedgesteld. Volgens plan zou de batterij verder opmarcheren naar Zeist, maar dat voornemen wordt doorkruist door de verdere ontwikkelingen. De batterij blijft in Doorn gereedgesteld.
* Tegen 16.00 wordt een aanval aan beide zijden van de Lek, met Wielrijders, Infanterie, en enkele stukken Pag, afgewezen door eigen MG-vuur en het goed liggende vuur van 11/AR 256.
Bij de vuurvoorbereiding voor een tegenstoot worden witte vlaggen uitgestoken. Een parlementair brengt bericht, dat de tegenstander bevel heeft gekregen de wapens neer te leggen. De tegenoverliggende delen van de kazemattenlinie en Fort Honswijk worden ontruimd.

NB De bovengenoemde tijden zijn volgens de Duitse standaardtijd. Nederlandse tijden waren 1.40 uur vroeger. Tekst gewijzigd op 17 augustus 2010.