Geschut, munitie, doelen (1)

Het Terreinbezoek in mei 1940 en de kort na de slag gemaakte foto's geven een zeer onduidelijk en onvolledig beeld van het effect van de Duitse beschietingen. Zo te zien zijn de trefferbeelden op de kazematten vooral toe te schrijven aan 3,7 cm Pak. Bekend is verder dat de pantserwagens op enkele objecten hebben gevuurd. Tenslotte zal een deel van de zichtbare schade zijn aangericht door eigen (Nederlands) vuur.

Resteert de tweede benadering. Het bestuderen van ander archiefmateriaal. Voornaamste bronnen zijn dan het BA-MA en het NIMH. Veel informatie is op www.grebbeberg.nl al toegankelijk gemaakt. Om copyright redenen kunnen jammer genoeg niet alle belangrijke documenten on line worden gezet of uitgewisseld.
Zoals eerder aangekondigd, zijn nu het eerst de gegevens over geschut, munitie en doelen aan de beurt. Die onderwerpen kunnen samen genomen worden. Ook is daarover al het een en ander gezegd. Zelfs behoorlijk wat, in mijn eerdere posts op deze blog. Dat maakt nu een sterk verkorte behandeling mogelijk.
De eerder genoemde publicaties zijn het niet helemaal eens over het op 12.5.40 ingezette Duitse geschut. Dat is niet verwonderlijk. De KTB's en bijlagen zijn daar ook verre van duidelijk over. Er zijn drie brondocumenten die nogal verschillende interpretaties mogelijk maken. Kort gezegd is de vraag: Vier of vijf (gedeeltelijk incomplete) afdelingen en welke dan ?

(1) Een eerste antwoord geeft het KTB van 207. ID in het ochtendrapport van Kdr AR 207 (Tätigkeit der Artl. bis 6.15 Uhr). Gemakshalve hier de complete passage in eigen vertaling. Tijden omgezet naar Nederlandse tijd.

"22.50 - 3.50 Storingsvuur op en noord van Rhenen door 2 Afdelingen.
2.50 Vuuroverval op de Grebbeberg.
Vanaf 3.20 uur III/AR 311 gereed tot vuren .
II/AR 207 in Heelsum gereed gesteld met de Munitiecolonne.
Vanaf 3.50 vrij vuren om de Grebbelinie te vernielen.
III/[AR] 207 en III/AR 311 op de versterkingen noord van de Straatweg Wageningen - Rhenen (directe steun aan I/SS "DF").
IV/[AR] 256 [min 12] en II/AR SS op de versterkingen zuid van de Straatweg Wageningen - Rhenen."

Mogelijk is het vervolg van de laatste regel door brandschade aan het document weggevallen. Er kan nog hebben gestaan dat deze beide eenheden directe steun gaven aan III/SS "DF".

(2) Tweede bron is een document opgesteld door Hptm Rechlin. Het draagt de titel "Der Kampf um die Grebbe-Linie zwischen Wageningen und Rhenen. Auszug aus dem Kriegstagebuch der 207. ID." Op blad 3 en 4:

"Vuurplan voor ondersteuning van de Inbraak [van de Grebbelinie bij de Grebbesluis]:
Vuurconcentratie van 5 afdelingen artillerie op het punt van de beoogde inbraak van 12.20 - 12.40.

Gevuurd wordt door:

1 afdeling op de versterkingen 47 a - c [Grift, noord van de Grebbesluis]
2 afdelingen op 36 a en b [S.12 en S.13 ?]
1 afdeling op hoogte 53 [bij Zuivelfabriek de Eendracht, buurtschap De Dijk]
1 afdeling op de versterkingen 33 a - c (zuid van de Neder Rijn) [bij De Spees]"

Verwezen werd naar een stellingkaart 1:50.000. Een exemplaar daarvan staat op www.grebbeberg.nl in de rubriek Staf- en overzichtskaarten onder nummer 21. Terecht staat in het bijschrift hierbij, dat hierop de (vermeende) stellingen etc. zijn aangegeven. De Nederlandse stellingen waren aan Duitse zijde maar bij benadering bekend. De aangegeven objectnummers zijn daarom niet met volledige zekerheid naar Nederlandse posities te vertalen. Ook niet, omdat aan Nederlandse zijde tot het laatst toe wijzigingen in de opstellingen werden aangebracht.
Bij deze bron moet bedacht worden dat het gaat om een vuurplan, dat mogelijk niet precies zo werd uitgevoerd.
Er staat bij dit stuk in handschrift bijgeschreven "Ca 60 Rohre" [vertaald: Ongeveer 60 stukken]. Dat aantal kan in elk geval nooit helemaal zijn ingezet.
De twee laatste opmerkingen worden nog nader uitgewerkt.

(3) Derde bron is een document uit NIMH Coll 409 (Nederlandse gevechtsverslagen), Map 550, Inv Nr 0018. Het document is waarschijnlijk door Nierstrasz gebruikt bij het schrijven van de Groene Serie. Het is een verslag van de bespreking van Gen Maj van Hilten en Maj v.d. Kloet met twee hoge krijgsgevangen Duitse officieren in een kamp te Neustadt. De bespreking vond op 7.8.1947 plaats. Gesproken werd met General der Waffen SS Georg Keppler. Uit de stukken blijkt, dat hij zich niet goed meer kon herinneren welke eenheden artillerie vanuit welke stellingen werden ingezet. Hierin op blad 1 en 2:

"In de avond van 11 Mei was Wageningen gepasseerd en werd, met de spits, de Grebbeberg bereikt.- Eerst had Keppler plan, de Grebbeberg nog in de nacht (11/12 Mei) aan te vallen, doch toen hevig vuur werd ontvangen *, zag hij van de nachtaanval af. Hij ging zelf terug naar Arnhem, voor een bespreking met C.-207e Div. (Gen Lt v. Tiedemann) omtrent een aanval op 12 Mei. Bij deze bespreking werd hem alsnog de beschikking gegeven over twee zware artillerie afdelingen en één lichte art. afd. van het A.K., zodat hij nu over 5 afdelingen (2 lichte, 3 zware) kon beschikken."

Bij deze bron moet bedacht worden, dat de SS-verslagen vaak sterk vertekend zijn. Verder werd de informatie door Keppler uit het geheugen gegeven, ruim zeven jaar na de strijd.
Op een naar aanleiding van het interview gemaakte schets van de opstellingen op 11 mei [NIMH Coll 409, Map 550, Inv Nr 0022] werd aangetekend, dat deze niet helemaal bekend waren. Ook was IV/AR 207 [!] naast II/AR SS, III/AR 207 en IV/AR 256 ingeschetst als afdeling voor directe steun. Rond IV/AR 207 was een kring gezet, onderaan toegevoegd "IV/AR 207 was niet aanwezig".
Inmiddels is bekend, dat III/AR 311 de eigen vierde afdeling van AR 207 was. Eind 1939 zijn de bespannen vierde afdelingen (gedeeltelijk bewapend met kanonnen) afgegeven aan het Heer. Voor zover mogelijk gemotoriseerd en volledig herbewapend met moderne FH. Dan daar gehouden als Heeresartillerie. Anders opnieuw ingedeeld als Divisieartillerie, eventueel na verwapening tot zuivere FH-afdeling met ouder geschut. Later werd daar ook buitgeschut voor gebruikt.
Duidelijk is zo, dat de herinnering van Keppler in 1947 al was vervaagd. Ook was de informatie over de opbouw van de Duitse aanvalsmacht toen nog niet helemaal juist en volledig.

Uit de KTB's met bijlagen is op te maken dat op 11.5.40 drie incomplete afdelingen zijn ingezet. II/AR SS, III/AR 207, 10 en 11/AR 256. III/AR 311 stond gereed in Heelsum (zie boven). Beschikbaar was ook II/AR 207, waarvan de vijfde batterij op 12.5.40 naar Gruppe Brückner in de Betuwe ging. Uit de KTB's blijkt nog, dat s Art Abt 735 werd aangetrokken. Die was onderweg uit N Brabant en werd pas de volgende ochtend gereed gemeld.

Na nieuwe afweging is mijn conclusie geworden, dat op 12.5.40 zijn ingezet:

o II/AR SS, met 12 stukken 10,5 cm le FH 18
o 4 en/of 6/AR 207, met 8 stukken 10,5 cm le FH 16 (met voorbehoud)**
o III/AR 207, met 12 stukken 10,5 cm le FH 16
o III/AR 311, met 12 stukken 15,0 cm s FH 13
o 10 en 11/AR 256, met 8 stukken 15,0 cm s FH 18

Totaal op zijn hoogst [!] 52 stukken, waarvan 32 lichte en 20 zware FH.
Hierna wordt deze interpretatie nog nader toegelicht en onderbouwd.



* In de avond van 11.5.40 werd vijand vlakbij vermoed. Daarom werd ook hevig mitrailleur- en geweervuur afgegeven vanuit de HWL. Door een deel van II-19 RA en door I-22 RA (Twaalf Lang Staal resp. Zeven Veld) een voorbereid stormvuur uitgebracht ongeveer 200 m voor het Hoornwerk. Er was juist in dat gebied veel dekking van begroeiing. Het gereedstellingsgebied van de eerste aanvalsgroepen zal daar dan gelegen hebben. Het ontvangen artillerievuur werd aan Duitse zijde ingeschat als van 1 - 2 batterijen 12 cm.
** Er zijn me geen documenten bekend waaruit duidelijk wordt of deze batterijen inderdaad op 12.5.40 bij Wageningen in stelling kwamen. Vanuit een stelling bij Heelsum of bij Oosterbeek kan niet zijn bijgedragen aan het vuur op de HWL. De afstand HWL (De Spees ?, zie hierna) - Heelsum is minstens 10 km. Oosterbeek ligt nog een 6 km verder oost. De dracht van dit type geschut was 9.225 m. Inzet bij Wageningen is wel zeer aannemelijk, ook omdat s Art Abt 735 niet tijdig aankwam.