Regels

Het blijkt veel moeilijker dan gedacht, om de opstelplaatsen van Duits geschut bij Wageningen te vinden. Een jaar geleden leek het recept eenvoudig genoeg:

1) Bepaal de mogelijke opstelplaatsen, aan de hand van regels, bodem, relief, en infastructuur
2) Zeef de minst waarschijnlijke stellingen uit, met aanvullende eisen
3) Besluit, aan de hand van waarnemingen en ander bronnenmateriaal

Toegepast op de mogelijke stellingen van II/AR SS, zijn we wel duidelijk verder, maar er blijven vragen genoeg. Mijn reconstructie (op basis van nu bekend materiaal) is ingetekend op het volgend kaartje. Ondergrond vormt foto nr. 1838, uit de Speciale Collectie luchtfoto's 1939/1940 van de WUR.


Ingetekend zijn de opstelplaatsen voor 12 en 13 mei (de drie in de Villawijk), met mogelijke reservestellingen (de drie ervoor). Deze zijn als volgt bepaald.

Volgens de voorschriften, moet een stelling voldoen aan enkele basiseisen. Vooral: Onbelemmerd schootsveld, Voldoende ruimte, Goede dekking tegen vijandelijke waarneming, Gedekte aan- en afvoerwegen, Harde vlakke bodem, In de nabijheid goede plaats voor waarnemingspost, Op voldoende afstand ruimte voor reservestellingen. Hoofdregel is, dat vanuit de stelling aan alle te verwachten schietopdrachten kan worden voldaan.

Op de regels zijn altijd uitzonderingen mogelijk, soms zelfs wenselijk. Een onbelemmerd schootsveld is eigenlijk vooral voor vlakbaanvuur van belang. Houwitsers kunnen zich juist goed verschuilen achter een bomen- of huizenrij. Zij kunnen immers met steilbaanvuur hieroverheen schieten.

Volgens het "Ausbildungsvorschrift für die Artillerie" [H.Dv. 200/5, 1937] moet de artillerie de aanvallende infanterie aan de overwinning helpen. Alle te verwachten vuuropdrachten dienen prompt uitgevoerd te kunnen worden uit de gekozen stellingen [Punt 17]. Dat levert nog weinig konkrete aanknopingspunten op. Wel helder is de aanbeveling, om stellingen vooral op de van de vijand afgekeerde helling van heuvelachtig terrein te kiezen [Punt 44]. Maar dat schijnt bij Wageningen niet gebeurd te zijn. Niet, omdat belangrijke doelen, voor storende vuren en artilleriebestrijding, dan tenminste voor het 15 cm geschut buiten bereik lagen. De oosthelling van de Wageningse Berg ligt rond x = 178, de stellingen van I-12 RA (onze meest westelijk geplaatste afdeling in het vak van IV Div) rond x = 166. In vogelvlucht gemeten was de afstand 12 km. Het 15 cm-geschut van IV/AR 256 had een dracht van 13, 25 km.

Houvast geven de regels voor de benodigde ruimte wel. Vooral als rekening gehouden word met aanvullende eisen m.b.t. schootsveld, de aanwezigheid van dekkingen, en van goede aan- en afvoerwegen, etc.

Stellingen vroegen minimaal een breedte van ongeveer 100 m voor licht, tot 150 m voor zwaar geschut. De diepte zou (bij verspreide opstelling om trefkans te verminderen, zoals in de voorschriften aanbevolen) ongeveer de helft van de afstand in de breedte tussen elk stuk (d.w.z. 1/2 x 30 - 50 m = 15 - 25 m) bedragen.

Aanbevolen ruimte tussen de batterijen was een afstand van 300 - 500 m. Dit zowel om het risico op treffers bij afzwaaiers van vijandelijk vuur op andere batterijen, als uit eigen achterliggende batterijen, zo klein mogelijk te houden. Maar te grote afstanden belemmeren de commandovoering weer.
Kruisende vuren zijn te vermijden. In een lange lijn regelmatig naast elkaar geplaatst geschut ook. Tenslotte is opstelling vlakbij markante punten, vooral de voor eigen bezetting in gebruik genomen gebouwen, ongewenst. Dat zou de vijandelijke artillerie een te gemakkelijk richtpunt geven, en te veel schade opleveren.

Conclusie van mijn kaart- en veldverkenning is, dat eigenlijk het gehele gebied tussen de Wageningse Berg, en de bebouwde kom van Wageningen, geschikte opstelplaatsen levert. Goed gedekte stellingen waren te vinden in de Bosrand, zuid van Bennekom, tot voorbij de villawijk op de Berg (tussen Englaan, Bosrandweg, Generaal Foulkesweg, en Diedenweg). Zeker als ook de Eng, en het bouwland W van de Diedenweg meegenomen wordt. Bij intekenen, en toepassing van aanvullende eisen, blijven echter maar weinig mogelijkheden over. Zie het kaartje boven. Verdere toelichting volgt nog.