Duitse bronnen

Duitse bronnen geven aan, dat er zeker drie (waarschijnlijk meer) afdelingen artillerie bij de Wageningse Berg hebben gestaan. De aangegeven plaatsen zijn N van de Englaan. We hebben daarvoor een kaartje, twee foto's, en twee coördinaten.

Het kaartje is de "Lagekarte" van 12 mei, ongeveer 14.20 uur (16.00 uur Duitse tijd) [NIMH Coll. 401, Inv. Nr. 1311]. Het was opgenomen als bijlage bij het verslag van Hauptmann Rechlin, "Mit Pommern und Ostmarkern (..)". Zie de aflevering van 18 juni. Hierop staan twee 10,5 cm eenheden, en een 15 cm eenheid ingetekend. Als dat accuraat genoeg gebeurde, stonden ze alle drie N van de Generaal Foulkesweg (de vroegere Rijksstraatweg Renkum - Rhenen). De aangeduide eenheden zijn vermoedelijk van N naar Z III/AR 207, III/AR 311, en II/AR SS.


De twee foto's kunnen hier helaas niet worden weergegeven, vanwege het copyright. Ze zijn te vinden in het boek "Grebbelinie 1940" van E.H. Brongers (2002), tweede foto op p. 84. En in "Kameraden bis zum Ende" van Otto Weidinger (2007), vierde foto na p. 224. Beide foto's laten een enkel stuk geschut in vuurstelling zien. Herkenbaar van een gemotoriseerde 10,5 cm afdeling le FH 18. Dus van II/AR SS. De gefotografeerde locaties zijn allebei aan de Englaan. De eerste aan het oosteinde (hoek Belmontelaan), de tweede aan het westeinde (hoek Diedenweg).

De coördinaten werden genoemd in schriftelijke bevelen. Eén (van Arko 22 aan artillerievliegers, voor 13 mei), als rechts: 74 810; hoch: 43 090. Een tweede (van ID 227 aan AR 227, voor 13 mei), als rechts: 68 600; hoch: 53 875. Deze coördinaten zijn niet met 100% zekerheid te herleiden naar die van onze tegenwoordige stafkaarten. De eerste opgaaf betreft 10/AR 256 en moet dus bij Wageningen geweest zijn [NIMH Coll. 401, Inv. Nr. 1983]. De tweede betreft 12/AR 256, en moet dus bij Ede geweest zijn [NIMH Coll. 401, Inv. Nr. 727].
Zonder al te diep op kaartstelsels in te gaan, toch iets ter verduidelijking. In 1940 gebruikten de Europese landen eigen kaarten en coördinaten. Duitsland gebruikte hiervoor het systeem Gauss-Krüger. Nederland had een nieuw RD-stelsel ingevoerd, met doorlopende coördinaten over alle bladen. Inplaats van de vroegere Bonne-projectie, met coördinaten die op elk blad W-O van 0 - 40 en Z-N van 50 - 75 liepen. België gebruikte nog wel een Bonne-projectie. Frankrijk het stelsel Lambert.
Als basis voor schietgegevens gebruikte Duitsland in eigen land kaarten met coördinaten volgens Gauss-Krüger. Deze waren berekend in drie zones ("Streifen") t.o.v. 3, resp. 6, resp. 9 graden OL. De Duitse coördinaten werden gemeten t.o.v. één van deze meridianen in meters rechts (O) daarvan ("Rechtswert"), en t.o.v. een parallelcirkel in meters hoger (N) daarvan ("Hochwert"). Volgens de toen geldende Duitse instructie (Merkblatt 4, OKH) zou op nederlands gebied gebruik gemaakt worden van onze kaarten, en van onze coördinaten [NIMH Coll. 410, Inv. Nr. 75123]. Dat gold tenminste voor het gebied N van 51 graden 15 minuten NB ("Hochwert 5780"). Dus ook voor het gebied bij Wageningen.
In een document van Heeresgruppe B wordt dat toch weer wat genuanceerd [NIMH Coll. 410, Inv. Nr. 75014]. Daar staat (in mijn vertaling):

"Noord van de breedtegraad 51 graden 15 minuten, Hochwert 5780 kan het duitse Gauss-Krügernet als schiet- en meldvierkantennet gehandhaafd worden, voorzover het Gauss-Krügernet in de kaarten ingetekend, of aan de kaartrand met streepjes aangegeven is. Verder dan dat is een provisorische doorvoering van het Gauss-Krügernet zonder omgerekende bladhoekwaarde[n] foutgevoelig."

Onze nieuwe stafkaarten gaven meestal ook de waarden van het Gauss-Krügernet aan de kaartrand. Maar de genoemde coördinaten zijn niet duidelijk in die getallenreeksen te plaatsen. We houden het er daarom maar op, dat ze in het toen nieuwste Nederlandse systeem waren (met nulpunt de OLV-toren van Amersfoort, x = 155 000, y = 463 000). Daarbij moeten dan de eerste cijfers (de 1 voor de x-waarde, en de 4 voor de y-waarde) weggelaten zijn.

Naschrift (09-07-2009)
Navraag bij het Kadaster (waarin de vroegere Topografische Dienst is opgenomen) heeft geen nieuwe informatie opgeleverd. Een mogelijke locatie bij het vroegere Pieter Pauw ziekenhuis is niet bevestigd. Deze suggestie uit de derde hand vervalt daarmee. Een directe aansluiting met Gauss-Krüger coördinaten is niet gevonden.
Blijft over de hypothese, dat de Duitsers vanuit een kaarthoek op eigen gebied rekenden. Over die mogelijke oplossing later meer.